Fragment artykułu Wojciecha Hańbowskiego pt. „Trudna miłość. Pomiędzy wstrzemięźliwością a nadużyciem”

Oczy szeroko zamknięte, film wyreżyserowany przez Stanleya Kubricka na podstawie noweli współczesnego Freudowi, wiedeńskiego lekarza i pisarza, Artura Schnitzlera, jest opowieścią o lekarzu, doktorze Billu, który stał się uczestnikiem niesamowitych przygód. Na pewnym wystawnym przyjęciu został poproszony przez gospodarza o udzielenie pomocy młodej i pięknej kobiecie, która straciła przytomność w trakcie przygody seksualnej, jaką miała z owym gospodarzem. Doktor Bill okrył nagą kobietę, reanimował ją, zdiagnozował zapaść po nadużyciu narkotyków, a następnie w kilku słowach zawierających szacunek, jakim lekarze darzą pacjentów, zlecił podjęcie leczenia odwykowego.

W dalszej części filmu młody lekarz zostaje stopniowo wciągany w szereg fantazji i zdarzeń seksualnych, które wzmagają jego ciekawość i ekscytację. W końcu trafia na tajne przyjęcie, na którym zamaskowani mężczyźni i kobiety uczestniczą w mistycznej orgii. Niemal od początku opiekuje się nim tajemnicza kobieta, która w momencie zdemaskowania jego nieuprawionego uczestnictwa w orgii ratuje go z opresji, prosząc sąd społeczności o przyjęcie jej w ofierze, czym, jak się wydaje, ocala mu życie.

Nazajutrz doktor Bill kojarzy wiadomość o tajemniczej śmierci kobiety z orgią i kiedy ogląda zmarłą w prosektorium rozpoznaje w niej kobietę, której kiedyś pomógł dojść do przytomności na przyjęciu u przyjaciela. Domyśla się wtedy, że to ta sama kobieta poświęciła się dla niego podczas balu maskowego.

Jednym ze wspólnych wątków łączących Ostatnie tango w Paryżu i Oczy szeroko zamknięte jest motyw seksu, który łączy mężczyzn ze starszego pokolenia, można by rzec, pokolenia ojców i dziadków, z młodymi kobietami. Ponieważ to zjawisko jest często spotykane w życiu codziennym, wielu badaczy odczytuje w obu filmach aluzję, lub nawet krytykę dyktatu męskiego establishemntu, który doprowadza do szeregu nadużyć, w tym gwałtu na prawach i tożsamości kobiecej. Forma i treść filmu ponownie przywołuje orfejski motyw schodzenia do piekieł ludzkiej nieświadomości.

Ponadto w filmie Oczy szeroko zamknięte, podobnie jak w Ostatnim tangu w Paryżu, seks zostaje ponownie przedstawiony jako enklawa zamaskowana, wyizolowana i sprowadzona do realizacji czystych fantazji erotycznych, po to, aby czysta ekscytacja oddalała ziemskie lęki. W tym kontekście film Oczy szeroko zamknięte jest również historią poświęcenia przez starszego mężczyznę swoich seniorskich cech, jak na przykład zdolność do dawania ochrony, lojalności, obrony godności i respektu dla prawdy, na rzecz ekscytacji, która uwalnia go od przygniatającego uczucia upływającego czasu. Jednak film ten zawiera jeszcze jeden istotny motyw reprezentowany przez postać młodego lekarza. Doktor Bill został uratowany przez młodą kobietę pragnącą zrobić dla niego coś więcej, niż obdarzenie go seksualną przyjemnością – tym „czymś więcej” było poświęcenie własnego życia. Była to ta sama kobieta, która wcześniej, pomimo swej wyzywającej urody, nie stała się dla niego obiektem seksualnym, ale pacjentką, której zaoferował pomoc lekarską. Uszanowanie jej godności w trudnym dla niej momencie, zostało odwzajemnione. A zatem doktor Bill jest uosobieniem mężczyzny, któremu nie są obce pragnienia i pokusy seksualne, ale jednocześnie, w gruncie rzeczy, są trzymane w ryzach. Ryzy te nie pozwalają, by pokusy seksualne zdominowały jego cechy rodzicielskie i zasady lekarskie, nawet jeśli jest bliski pożądania tego, co wywołuje w nim ekscytację.